CÜMLE TÜRLERİ

YÜKLEMİN YERİNE GÖRE CÜMLELER

Kurallı Cümle Düz Cümle

Yüklemi sonda bulunan cümlelerdir. Tüm zamanların en iyi filmiydi.  (Tamamı yüklem)

Kuralsız Cümle Devrik Cümle Yüklemi sonda bulunmayan cümlelerdir. Geceleyin bir ses böler uykumu. (Böler yüklem.)

Eksiltili Cümle

Yüklemi yazılmayan cümlelerdir. Cümle sonuna üç nokta konur. Kır atın yanında duran, ya huyundan ya suyundan…

YÜKLEMİN TÜRÜNE GÖRE CÜMLELER

Fiil Cümlesi Yüklemi çekimli bir fiil olan cümlelerdir. Aç ayı oynamaz.

İsim Cümlesi

Yüklemi isim ya da isim soylu sözcüğün ek-fiil almasıyla oluşan cümlelerdir.

Not: Yüklemi fiilimsi olan cümleler de isim cümlesi kabul edilir. Not: Ek-fiil eki cümlede yazılmasa da, bu tür cümleler isim cümlesidir.

Bugün hawa güzel.(-dir)

YAPILARINA GÖRE CÜMLELER

BASİT CÜMLE

Tek bir yargı bildiren, tek yükleme sahip olan we içinde fiilimsi bulunmayan cümlelerdir. Basit cümle deyince aklımıza kısa cümle gelmemelidir. Uzun cümleler de basit olabilir. İnsan, insanın aynasıdır. Gel.

BİRLEŞİK CÜMLE

Birden fazla yargı içeren cümlelerdir. Not: Bu konuya geçmeden önce “temel cümle”, “yan cümle” kawramlarının bilinmesi gerekir.

Temel Cümle

Asıl yargının aktarıldığı cümle ya da cümle bölümleridir.

Yan Cümle

Temel cümlenin tamamlayıcısı ya da açıklayıcısı durumunda olan cümle bölümleridir. Yan cümle, “fiil, filimsi, şart eki, ilgi eki” ile kurulabilir.

Girişik Birleşik Cümle

Bir temel cümle ve fiilimsiyle kurulmuş yan cümlelerden oluşan birleşik cümlelerdir. Ona ne söylediğini duyamadım. Yan Cümle………….…Temel Cümle

Şartlı Birleşik Cümle

Yan cümlenin temel cümleye şart koştuğu birleşik cümlelerdir. Pahalıysa almayalım.

ki’li Bileşik Cümle İlgi Cümlesi

Yan cümlenin temel cümleye “ki” eki ile bağlandığı birleşik cümlelerdir. Çalış ki başarılı olasın.

İç İçe Bileşik Cümle

Bir cümlenin başka bir cümle içerisinde kullanılmasıyla oluşur. “Sinemaya gidiyorum.” dedi. Not: Birleşik cümle başka yollarla da türetilebilir. Güldün mü hemen şımarır.

SIRALI CÜMLE

Tek başına yargı bildiren birden çok cümlenin, wirgül ya da noktalı wirgül ile birbirine bağlanmasıyla oluşan cümlelerdir.

Bağımlı Sıralı Cümle

Ögelerinin biri ya da birkaçı ortak olan sıralı cümlelerdir. Ölüsü olan bir gün, delisi olan her gün ağlar. (Yüklem ortak)

Bağımsız Sıralı Cümle

Hiçbir ögesi ortak olmayan sıralı cümlelerdir.

BAĞLI CÜMLE

Birbirine bağlaçlarla bağlanan cümlelerdir. Geldi we gitti.